همه چیز درباره دندان درد: از علائم تا درمان فوری

دندان درد یکی از شایع ترین و آزاردهنده ترین دردهای بدن است که می تواند نشانه ای از مشکلات جدی تر مانند پوسیدگی، عفونت یا التهاب لثه باشد. این درد، اگرچه ممکن است ناگهانی و خفیف آغاز شود، اما در صورت بی توجهی می تواند شدت گرفته و عملکرد روزمره فرد را مختل کند. در این مقاله از دندانه به بررسی علل، علائم و راه های درمان و پیشگیری از آن می پردازیم.

عنوان	توضیحات
قبل از درمان دندان درد	درد دندان ممکن است موقتی باشد؛ قبل از دارو علت را بررسی کنید.
انواع دندان درد	تیز: پوسیدگی؛ ضربانی: عفونت؛ خفیف: لثه؛ منتشر(پخش شونده)
علائم دندان درد	درد شدید، ورم، تب و ترشح چرک نیازمند مراجعه است.
درمان فوری	روش های خانگی موقت هستند و درد را فوری رفع نمی کنند.
علت دندان درد	پوسیدگی، آبسه، شکستگی، دندان قروچه، التهاب لثه، دندان در آوردن یا کشیدن.
غذاها و نوشیدنی ها	شیرین، خیلی سرد/داغ، اسیدی یا سخت درد را تشدید می کنند.
راه حل های موقت	آب نمک، پراکسید رقیق، کمپرس یخ، میخک و سیر درد را کم می کنند.
مصرف دارو	دوز مناسب استامینوفن، ایبوپروفن، ناپروکسن درد را کاهش می دهند.
اشتباهات رایج	گذاشتن دارو روی دندان، خوددرمانی، تاخیر در مراجعه، بی توجهی به بهداشت.
مراجعه به دندانپزشک	درد شدید، مداوم یا همراه ورم و تب، یا عدم بهبود با روش خانگی.
خطرناک بودن دندان درد	عفونت می تواند به بدن سرایت کند و سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار دهد.
درمان هر علت	پوسیدگی: پر کردن/کشیدن؛ عفونت: عصب‌کشی؛ لثه: جرمگیری و آنتی بیوتیک.
پیشگیری	مسواک و نخ دندان منظم، قند کم، معاینه منظم، جلوگیری از دندان قروچه.

قبل از خواندن روش های درمان دندان درد به این نکته توجه کنید!

بعضی وقت ها درد دندان موقتی است و خیلی زود خود به خود تسکین پیدا می کند. اگر به تازگی دندان شما درد گرفته است، کمی صبر کنید و سعی کنید علت آن را متوجه شوید. زیرا شاید علت دردی که حس می کنید مربوط به خود دندان نباشد و به اطراف دندان ربط داشته باشد. پس از همان اول دارو مصرف نکنید و یا خود درمانی را شروع نکنید.

انواع دندان درد

دندان درد همیشه به یک شکل خودش را نشان نمی دهد. نوع درد می تواند سرنخ مهمی برای تشخیص علت اصلی آن باشد:

• درد تیز و ناگهانی
  معمولا هنگام خوردن غذاهای سرد، داغ یا شیرین بروز می کند و بیشتر به دلیل حساسیت دندان یا شروع پوسیدگی است.
• درد ضربانی (نبض دار)
  وقتی دندان درد به صورت ضربان دار حس می شود، احتمال وجود التهاب یا عفونت زیاد است. این نوع درد معمولا شدیدتر است و می تواند با ورم یا تب همراه شود.
• درد مداوم و خفیف
  این نوع درد ممکن است به دلیل التهاب لثه، دندان قروچه یا حتی فشار سینوس ها روی ریشه دندان ایجاد شود.
• درد منتشر (پخش شونده)
  گاهی درد از دندان به فک، گوش یا سر هم منتقل می‌شود که نشان‌دهنده پیشرفت مشکل یا درگیری بافت های اطراف است.

علائم دندان درد؛ چه زمانی باید نگران شویم؟

دندان درد معمولا نشانه ای از مشکلاتی مانند پوسیدگی، التهاب یا عفونت است که در بیشتر موارد با درمان ساده رفع می شود، اما زمانی باید نگران شد که درد شدید و مداوم باشد یا با علائمی مانند ورم، تب، خونریزی یا ترشح چرک همراه شود. این نشانه ها ممکن است نشان دهنده عفونت پیشرفته یا آسیب جدی به دندان و بافت های اطراف آن باشند که نیاز به مراجعه فوری به دندانپزشک دارد تا از بروز عوارض بیشتر جلوگیری شود.

درمان فوری و سه سوته دندان درد چیست؟

در بسیاری از سایت ها، روش هایی ذکر می کنند که به صورت فوری، آنی و به قول خودمانی سه سوته درد دندان شما را برطرف می کند. قبل از هرچیزی به این نکته توجه کنید که ما هیچ روش خانگی نداریم که بعد از امتحان کردن آن فوری دردی که دچار شده ایم را تسکین دهد. بنابراین این فقط یه لفظ است. علاوه بر این، اگر روشی باشد ممکن است به صورت موقت آن هم بعد از چند دقیقه و ساعت درد را تسکین دهد. دقت کنید که ما حتی اگر بی حسی بزنیم هم ممکن است 5 دقیقه طول بکشد که بی حس و سر شویم. بنابراین گول سایت هایی که ادعا می کنند درمان سه سوته دندان درد را دارند نخورید.

علت دندان درد چیست؟

برای اینکه بتونیم درد دندان رو کاهش دهید، اول باید بدانیم علت آن چیست؟ اصلا چرا و به چه علتی دندانمان درد می کند؟ علت دندان درد می تواند چیزهای زیادی باشد و البته تشخیص دادن آن هم زیاد سخت نیست. به طور کلی موارد زیر شایع ترین و مهمترین علت دندان درد در ما انسان ها هستند:

• پوسیدگی دندان
• آبسه دندان (می تواند یک عفونت باکتریایی داخل دندان باشد)
• شکستگی دندان (لب پر شدن یا ترک برداشتن )
• آسیب ناشی از پر کردگی دندان (بعد از پر کردن دندان)
• انجام دادن یک سری کارهای تکراری و برای یه مدت طولانی با دهان و دندان ( جویدن آدامس، دندان قروچه، بیش از حد مسواک زدن و ..)
• التهاب و عفونت لثه
• دندان در آوردن (شایعترین علت دندان درد کودکان و نوزادان)
• کشیدن دندان (مثلا کشیدن دندان عقل)

سایر علائم

تحمل دندان درد به تنهایی واقعا وحشتناک است. ممکن است همراه با این درد، یک سری علائم دیگری را هم تجربه کنیم. احتمالا خیلی از ما تا به حال به جز دردی که از دندانمان به ما می رسد، علائم زیر را هم تجربه کرده ایم:

• التهاب لثه در اطراف دندان
• تب
• سردرد
• ترشح مایع
• بوی بد دهان

غذاها و نوشیدنی هایی که درد دندان را تشدید می کنند

وقتی دندان درد داریم، نوع خوراکی هایی که مصرف می کنیم می تواند شدت درد را کم یا زیاد کند. بعضی غذاها و نوشیدنی ها باعث تحریک عصب دندان و افزایش التهاب می شوند و بهتر است تا زمان درمان کامل از آن ها پرهیز کنید:

• غذاهای شیرین و قندی
  مثل شکلات، کیک، آبنبات و نوشابه های گازدار. قند محیط مناسبی برای رشد باکتری ها فراهم می کند و باعث بدتر شدن پوسیدگی و درد می شود.
• خوراکی های خیلی سرد
  بستنی، یخ یا نوشیدنی های خیلی سرد می توانند به دلیل حساسیت دندان، درد تیز و ناگهانی ایجاد کنند.
• خوراکی های خیلی داغ
  چای و قهوه داغ یا غذاهای سوپ مانند داغ می توانند التهاب دندان یا لثه را تشدید کنند.
• غذاهای اسیدی
  موادی مثل مرکبات (لیمو، پرتقال، گریپ فروت)، نوشابه های انرژی زا و حتی گوجه فرنگی به دلیل خاصیت اسیدی به مینای دندان آسیب زده و درد را بیشتر می کنند.
• غذاهای سخت و ترد
  آجیل سفت، چیپس یا هویج خام می توانند فشار زیادی به دندان دردناک وارد کنند و حتی ترک یا شکستگی را بدتر کنند.

روش های طب سنتی و گیاهی برای تسکین دندان درد

از آنجا که بیشتر اوقات ما هنگامی دندانمان درد می گیرد که دسترسی به دندانپزشکی نداریم، بنابراین باید ابتدا با روش های خانگی این درد را تسکین بدهیم. یک سری اقدامات وجود دارد که به صورت موقت و نه چندان سریع می تواند باعث تسکین درد دندان شود و درد آن را تا حدی ساکت کند.

غرغره آب نمک ولرم

آب نمک می تواند اولین راه حل برای کاهش درد دندان باشد، چون دوتا کار اصلی انجام می دهد:

• دهان را شستشو می دهد و به تمیز کردن اطراف دندانی که درد می کند کمک می کند.
• اگر التهابی وجود داشته باشد، می تواند آن را کاهش دهد.

فقط کافی است نصف قاشق غذاخوری نمک در یک لیوان آب ولرم بریزید و خیلی آرام داخل دهان بچرخانید. یکی دوبار که اینکار را انجام دهید، درد هم به صورت مختصر کم می شود.

شستشوی دهان با هیدروژن پراکسید

محلول پراکسید هیدروژن (hydrogen peroxide) قوی است و می تواند خورنده باشد؛ بنابراین آن را به صورت مستقیم استفاده نکنید. این محلول را یا باید رقیق کنید و یا اینکه محلول 3% را تهیه کنید.

خوبی پرواکسید هیدروژن این است که التهاب را کم می کند و تا حد زیادی درد دندان را هم ساکت می کند. فقط حواستان باشد رقیق شده آن را استفاده کنید. مثلا اگر 1 واحد پراکسید هیدروژن دارید، باید با 1 واحد آب قاطی شود.

اگه لپتان ورم کرده، کمپرس یخ بذارید

بعضی وقت ها دندان شما واقعا مشکل دارد و به جز درد باعث ورم زیادی نیز می شود؛ به طوری که صورت هم ممکن است ورم کند. اگر برای شما هم اینگونه است، چند تکه یخ را در یک کیسه مشمایی بگذارید و بر روی همان نقطه ای که درد قرار دهید. هرچند ساعت یک بار همین کار را برای ده تا 20 دقیقه تکرار کنید.

میخک هم فکر بدی نیست

میخک هم مسکن است، هم آنتی باکتریال؛ علاوه بر این بوی خوبی هم دارد. شما می توانید خود میخک را بجوید (البته مقدار خیلی کمی از آن را) یا اینکه میخک را در آب ولرم قرار بدهید و بعد با آن دهان خودتان را شستشو بدهید. اگر سابقه حساسیت به میخک دارید لطفا این روش را امتحان نکنید.

استفاده از خواص سیر

سیر تقریبا در هر خانه ای پیدا می شود و یکی از قدیمی ترین روش های تسکین دردهای دهان است. سیر برای دندان درد واقعا می تواند به صورت موقت معجزه کند. به دو صورت می توانید از سیر برای اینکار استفاده کنید. اول می تونید یک حبه سیر را بردارید، پوست بگیرید و بعد به مدت 2 تا 3 دقیقه در طرفی که دندان درد دارید آن را گاز بگیرید. روش دوم این است که سیر را له کنید و کمی از آن را درست در جایی که درد می کند قرار دهید.

دقت کنید که سیر برای دندان درد کودکان نمی تواند چندان روش ایمنی باشد. بنابراین اگر دندان کودک شما درد می کند، لطفا روش های دیگری را امتحان کنید چون ممکن است آن را قورت دهید و معده شما اذیت شود. اگر خودتان هم مشکل گوارشی دارید، بهتر است از خیر سیر بگذرید.

مصرف دارو و قرص (مسکن ها)

برای مشکلاتی مثل دندان درد بهتر است قبل از دارو خوردن، همین روش ها را امتحان کنیم. اما همیشه این روش ها جواب نمی دهد و گاهی باید سراغ دارو برویم. یک سری داروی بدون نسخه است که همه ما می شناسیم و بارها و بارها از آنها استفاده کردیم.

دارویی که بدون نسخه بتوانیم تهیه کنیم، می تواند یکی از موارد زیر باشد:

• آسپیرین
• ایبوپروفن (Motrin®, Advil®)
• ناپروکسن  (Aleve®)
• استامینوفن (Tylenol®)

این 3 دارو که در لیست نوشتیم، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی هستند. اگر نمی توانید 3 تای اول را مصرف کنید، به جای آنها استامینوفن بگیرید و به بچه های زیر 16 سال به هیچ عنوان آسپیرین ندهید. مسکن قوی دندان درد را دقیقا مطابق دستور داخل جعبه داروها مصرف کنید. به هیچ وجه بیش از حد مصرف نکنید چون می تواند عوارض داشته باشد.

اشتباهات رایج هنگام دندان درد

دندان درد به قدری آزاردهنده است که بسیاری از افراد برای رهایی سریع از آن دست به کارهایی می زنند که نه تنها کمکی نمی کند، بلکه ممکن است باعث تشدید مشکل شود. برخی از رایج ترین این اشتباهات عبارتند از:

• گذاشتن مستقیم آسپرین یا دارو روی دندان
  خیلی ها قرص آسپرین یا مسکن را خرد کرده و مستقیم روی دندان می گذارند. این کار می تواند به لثه و بافت های دهان آسیب بزند و باعث سوختگی شیمیایی شود.
• مصرف بیش از حد مسکن ها
  برای تسکین درد گاهی افراد مقدار زیادی دارو مصرف می کنند، در حالی که این کار خطر مسمومیت و عوارض جانبی جدی دارد.
• خوددرمانی با آنتی بیوتیک
  مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک بدون نسخه پزشک می تواند باعث مقاوم شدن باکتری ها و سخت تر شدن درمان عفونت شود.
• تاخیر بیش از حد در مراجعه به دندانپزشک
  برخی افراد تصور می کنند دندان درد خودبه خود خوب می شود و مدت ها مراجعه را عقب می اندازند. این کار باعث پیشرفت پوسیدگی یا عفونت و حتی از دست رفتن دندان می شود.
• استفاده مداوم از کمپرس گرم
  گرما می تواند جریان خون را افزایش دهد و اگر عفونت وجود داشته باشد، باعث گسترش آن شود. در موارد ورم یا آبسه، کمپرس سرد بهتر است.
• بی توجهی به بهداشت دهان هنگام درد
  گاهی افراد به دلیل درد مسواک نمی زنند یا نخ دندان استفاده نمی کنند، در حالی که این کار باعث تجمع باکتری و تشدید مشکل می شود.

چه زمانی به دندانپزشک مراجعه کنیم؟

بعضی وقت ها واقعا کار از کار می گذرد و درمان خانگی برای دندان درد اصلا دیگر جواب نمی دهد، زیرا مشکل اساسی است. هر زمان احساس کردید دندان درد شما، بعد از یک مدت خوب نشده و حتی بدتر شده است، لازم است به مطب یا کلینیک دندانپزشکی مراجعه کنید.

دندانپزشک شما را ویزیت و معاینه می کند و سوالاتی از شما می پرسد:

• دقیقا کجای دندان شما درد می کند؟
• چه زمانی درد شما شروع شد؟
• شدت درد چقدر است؟
• چه چیزی باعث می شود که درد دندان بدتر شود؟ و یا چه چیزی دندان درد را کم می کند؟

بعد از پاسخ به این سوالات، داخل دهان شامل دندان ها، زبان، لثه گلو، سینوس ها، گوش ها، بینی و گردنتان معاینه می شود. اگر علت دندان درد به طور واضح مشخص نشد، احتمالا از شما با اشعه ایکس تصاویر رادیولوژیک می گیرند تا بهتر بتوانند علت آن را تشخیص دهند. ولی معمولا بدون ایکس ری علت تشخیص داده می شود.

آیا دندان درد می تواند خطرناک باشد؟

دندان درد همیشه ساده و بی خطر نیست. اگر درمان نشود ممکن است:

• عفونت به لثه، فک یا حتی سینوس ها و بدن سرایت کند.
• با تب و ورم شدید همراه شود و نیاز به درمان فوری داشته باشد.
• روی قلب و سیستم ایمنی اثر منفی بگذارد.

اگر دندان درد بیش از دو روز طول کشید یا با تب و ورم همراه بود، باید سریع به دندانپزشک مراجعه کنید.

درمان هر یک از علت های درد دندان

علت دندان درد	روش درمان	توضیحات
پوسیدگی دندان	برداشتن محل پوسیدگی و پر کردن با مواد کامپوزیت یا آمالگام	اگر پوسیدگی شدید باشد، ممکن است نیاز به کشیدن دندان باشد
عفونت دندان	انجام عصب کشی (روت کانال تراپی) توسط متخصص درمان ریشه یا پریودنتیست	پاک‌سازی پالپ آلوده و حفظ دندان در صورت امکان
بیماری لثه (پریودنتیت)	جرم گیری عمیق و آنتی بیوتیک درمانی	درمان التهاب و عفونت لثه، کنترل ورم و تب

معمولا تشخیص پزشک، پوسیدگی یا عفونت ریشه دندان، یا آبسه و … را نشان می دهد که برای هر کدام از آنها روش هایی وجود دارد که در نهایت درد دندان هم درمان می شود.

پوسیدگی دندان

خیلی ساده محل پوسیدگی برداشته می شود و جای آن را با مواد مختلفی مثل کامپوزیت دندان یا آمالگام پر می کنند؛ یا حتی اگر پوسیدگی خیلی پیش رفته باشد، دندان را می کشند.

عفونت دندان

اگر پوسیدگی به عصب دندان شما زده باشد و پالپ دندان آلوده شده باشد، باید عصب کشی دندان انجام بدهید. یک متخصص درمان ریشه یا پریودنتیست برای شما روت کانال تراپی، درمان ریشه یا عصب کشی انجام می دهد.

بیماری لثه

اگه علت درد از بافت لثه باشد و برای مثال پریودنتیت (عفونت لثه) داشته باشید، درمان کمی پیچیده تر می شود. ممکن است فک شما ورم کرده باشد و تب هم داشته باشید. در این شرایط یک جرم گیری اساسی برایتان انجام داده می شود و بعد از آن، آنتی بیوتیک درمانی در دستور کار قرار می گیرد.

پیشگیری از دندان درد

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است و با رعایت نکات ساده می توان بسیاری از مشکلات دندانی و دردهای ناشی از آن را کاهش داد. برخی از مهم ترین راهکارهای پیشگیری عبارتند از:

• مسواک زدن منظم حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید
• استفاده روزانه از نخ دندان برای تمیز کردن فواصل بین دندان ها
• پرهیز از مصرف زیاد شیرینی ها و غذاهای پر قند
• مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینه و جرم گیری هر ۶ ماه تا یک سال
• اجتناب از دندان قروچه یا فشار بیش از حد به دندان ها
• رعایت تغذیه سالم و متعادل برای تقویت دندان ها و لثه ها

با انجام این اقدامات ساده، می توان سلامت دهان و دندان را حفظ کرده و از بروز درد و مشکلات جدی جلوگیری کرد.

🦷 مطالعه این مقاله هم به درد شما می خورد: کشیدن دندان چگونه انجام می شود؟

جمع‌بندی

دندان درد می تواند نشانه ای از مشکلاتی مانند پوسیدگی، عفونت یا التهاب لثه باشد. روش های خانگی مثل غرغره آب نمک یا استفاده از میخک، فقط تسکین موقتی هستند و جای مراجعه به دندانپزشک را نمی گیرند. با رعایت بهداشت دهان، تغذیه مناسب و معاینه دوره ای، می توان از بسیاری از دردهای دندانی جلوگیری کرد.

سوالات متداول