پوسیدگی دندان یکی از مشکلات شایع دهان و دندانی است که اگر به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود ممکن است باعث درد، عفونت و یا حتی از دست دادن دندان شود. خوشبختانه امروزه در حوزه رادیوگرافی های دندانپزشکی پیشرفت چشم گیری داشته ایم و امکان تشخیص پوسیدگی از روی عکس دندان به سادگی فراهم شده است.
در این نوشتار به بررسی روش های تصویرداری دهان و دندان، چگونگی تشخیص پوسیدگی دندانی، تفاوت انواع عکس دندان و همچنین به آموزش خواندن عکس دندان تا حدی که برای شما قابل درک باشد، پرداخته ایم.
پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان (Dental Caries) به تخریب ساختار دندان بر اثر فعالیت باکتری ها گفته می شود. این باکتری ها با تغذیه از قند موجود در مواد غذایی، اسید تولید می کنند که منجر به تخریب مینای دندان می شود. در صورت عدم درمان این مشکل، پوسیدگی به عمق دندان نفوذ کرده و به عاج و پالپ دندان (عصب دندان) می رسد.
علائم پوسیدگی دندان چیست؟
در صورتی که پوسیدگی دندانی شدید باشد به احتمال زیاد قبل از تشخیص پوسیدگی از روی عکس دندان شما با مشاهده یک سری علائم متوجه این مشکل می شوید، این علائم عبارتند از:
- دندان درد در هنگام خوردن مواد شیرین یا سرد و گرم؛
- لکه های قهوه ای یا سیاه روی دندان؛
- بوی بد دهان؛
- گیر کردن غذا در بین دندان ها؛
- حفره دندانی قابل مشاهده؛
اما بسیاری از پوسیدگی ها، به‌خصوص در مراحل ابتدایی، بدون علامت هستند. در این جاست که تشخیص پوسیدگی از روی عکس دندان نقش کلیدی پیدا می کند.
چرا عکس دندان برای تشخیص پوسیدگی مهم است؟
عکس برداری دندان یکی از ابزارهای مهم در تشخیص دقیق و زودهنگام مشکلات دندانی است. به‌ویژه در موارد زیر، عکس دندان ضروری است:
- تشخیص پوسیدگی های بین دندانی؛
- بررسی وضعیت ریشه و بافت اطراف؛
- ارزیابی میزان گسترش پوسیدگی؛
- تصمیم گیری برای عصب کشی دندان یا ترمیم؛
- تشخیص آبسه دندان یا ضایعات استخوانی؛
انواع عکس دندان برای تشخیص پوسیدگی
همان طور که گفتیم تشخیص پوسیدگی از روی عکس دندان یکی از بهترین و اصولی ترین روش های برای تشخیص نوع و شدت پوسیدگی دندانی است. حال نوبت آن رسیده که با انواع عکس دندان برای تشخیص پوسیدگی آشنا شوید.
اگر زمان کافی برای مطالعه ادامه این نوشتار ندارید، در جدول زیر به معرفی انواع عکس دندان و کاربردهای آن پرداخته ایم.
| نوع عکس دندان | نواحی قابل مشاهده | کاربرد اصلی |
| بایت وینگ (Bitewing) | تاج دندان های عقب (آسیاب) | تشخیص پوسیدگی بین دندانی و بررسی پرکردگی ها |
| پری‌اپیکال (Periapical) | کل دندان از تاج تا ریشه | بررسی عفونت ریشه، شکستگی یا پوسیدگی عمیق |
| پانورامیک (OPG) | کل فک بالا و پایین، مفاصل فکی | بررسی کلی سلامت دندان ها و فک ها |
| CBCT | فک و دندان ها به صورت سه بعدی | بررسی دقیق برای ایمپلنت، جراحی یا عصب کشی |
عکس بایت وینگ (Bitewing)
رایج ترین نوع عکس برای تشخیص پوسیدگی های بین دندانی عکس بایت وینگ است. در این نوع عکس، بخش تاج دندان ها (نه ریشه ها) دیده می شود. از عکس بایت وینگ معمولاً برای دندان های آسیاب و پیشین استفاده می شود.
کاربرد اصلی:
تشخیص پوسیدگی در بین دو دندان و بررسی وضعیت پرکردگی های قبلی.
عکس پری اپیکال (Periapical)
در این عکس، کل دندان از تاج تا نوک ریشه و حتی استخوان اطراف آن قابل مشاهده است.
کاربرد اصلی:
برای بررسی عفونت های ریشه، شکستگی ها، یا پوسیدگی های عمیق دندانی.
عکس پانورامیک (OPG)
این نوع عکس یک نمای کلی از تمام فک بالا و پایین، دندان ها و مفاصل فکی را ارائه می دهد.
کاربرد اصلی:
تشخیص کلی پوسیدگی ها، مشکلات فکی و دندان های نهفته.
عکس CBCT
یک نوع سی تی اسکن سه بعدی از فک و دندان هاست. دقت بسیار بالایی دارد اما معمولاً برای موارد خاص (مانند ایمپلنت دندان یا جراحی فک) استفاده می شود.
مراحل تشخیص پوسیدگی از روی عکس دندان
فرآیند تشخیص شامل مراحل زیر است:
- انتخاب نوع عکس مناسب (بر اساس محل و علائم)
- تهیه عکس با دقت و وضوح بالا
- بررسی دقیق نقاط تیره یا حفره ای در مینای دندان
- مقایسه با دندان های مجاور یا عکس های قبل
- تحلیل ساختار داخلی دندان و پیش بینی عمق پوسیدگی
پوسیدگی های قابل تشخیص با عکس و غیرقابل تشخیص با عکس
| نوع پوسیدگی | قابل تشخیص با عکس؟ | توضیح کوتاه |
| پوسیدگی بین دندانی | بله | مخصوصاً با عکس بایت وینگ قابل مشاهده است. |
| پوسیدگی زیر پرکردگی قدیمی | بله | اگر مواد پرکردگی خیلی متراکم نباشد. |
| پوسیدگی سطحی مینای دندان | نه همیشه | ممکن است به وضوح در عکس مشخص نباشد. |
| پوسیدگی زیر روکش دندان | نه همیشه | نیاز به بررسی ترکیبی (معاینه و عکس) دارد. |
| پوسیدگی ریشه دندان | بله | در عکس پری اپیکال به خوبی قابل تشخیص است. |
دقت عکس دندان در تشخیص پوسیدگی
دقت عکس دندان در تشخیص پوسیدگی به عوامل مختلفی اعم از کیفیت دستگاه رادیوگرافی، مهارت دندانپزشک در تفسیر عکس، میزان پیشرفت پوسیدگی (هرچه بیشتر، وضوح بیشتر)، موقعیت دندان و در برخی موارد، حتی ترکیب چند نوع عکس برای تشخیص قطعی لازم است.
آموزش خواندن عکس دندان
برای تشخیص پوسیدگی دندان در عکس opg، به بخش های تیره و روشن این عکس توجه کنید، نواحی تیره روی عکس opg به معنای پوسیدگی دندانی است. مسلما هر چه نواحی تیره روی عکس دندان بیشتر باشد، به معنای پوسیدگی بیشتر دندانی است.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که نواحی تیره (حتی کوچک) باید به سرعت تحت درمان قرار بگیرند تا قبل از اینکه به بافت نرم و زنده دندان (پالپ) برسد و منجر به عفونت دندان، تحریک اعصاب و حتی مرگ اعصاب دندان شود، از پیشرفت آن جلوگیری کنید.
با اینکه ما در اینجا سعی داریم به شما نحوه تفسیر عکس دندان را آموزش دهیم، اما تشخیص نهایی را تنها باید یک دندانپزشک انجام دهد.
نقاط تیره در عکس OPG دندان
نقاط تیره در عکس دندان نشان دهنده پوسیدگی و آسیب دیدگی دندان است. تیره بودن این نواحی در عکس دندان به دلیل کاهش تراکم بافت سخت دندان مانند مینای دندان در آنجا است. در واقع پوسیدگی دندانی باعث تحلیل بافت مینای دندان می شود و به همین دلیل اشعه های ایکس به راحتی از این ناحیه عبور می کنند و در تصویر نیز تیره رنگ دیده می شوند.
نقاط روشن در عکس OPG دندان
نقاط روشن روی عکس دندان، نشان دهنده بافت های سخت دندان مانند ریشه و عاج دندان است. به دلیل اینکه این بافت ها سخت تر و با تراکم بالاتری هستند، از عبور اشعه ایکس از داخل آنها جلوگیری می کنند و در نتیجه در تصویر به شکل نقاط روشن نشان داده می شوند. در واقع نقاط روشن در عکس دندان به معنای سالم بودن دندان است.
تشخیص پوسیدگی از روی عکس دندان برای کودکان
برای تشخیص پوسیدگی دندان کودکان، استفاده از عکس بایت وینگ کوچک تر برای بررسی پوسیدگی دندان های شیری یا دائمی زودرس انجام می شود. تشخیص زودهنگام در این سنین باعث حفظ دندان ها و پیشگیری از عفونت دندان می شود.
کلام آخر
تشخیص پوسیدگی از روی عکس دندان یکی از دقیق ترین و سریع ترین روش ها برای پیشگیری از پیشرفت پوسیدگی و درمان به موقع آن است. انواع مختلفی از عکس های دندان وجود دارد که هر کدام کاربرد خاصی در تشخیص دارند. اگر به‌موقع به دندانپزشک مراجعه کنید و عکس مناسب تهیه شود، می توان از درمان های پرهزینه یا دردناک در آینده پیشگیری کرد.
سوالات متداول
خیر. گاهی نیاز به معاینه فیزیکی یا عکس مکمل وجود دارد.
معمولاً بین ۳ تا ۵ دقیقه زمان می برد.
میزان اشعه بسیار پایین و کنترل شده است و برای بدن بی خطر محسوب می‌شود.
اگر چه با محافظ سربی می توان عکس گرفت، ولی معمولاً در دوران بارداری مگر در موارد اضطراری انجام می شود.
آبسه دندان؛ از علت تا روش درمان فوری آن
آفت دهان چیست؟ | درمان سه سوته آفت دهان خانگی و دارویی
با سریع ترین روش های سفید کردن دندان آشنا شوید
درمان سه سوته دندان درد؛ راهکارهای فوری برای تسکین درد
تلخی دهان به چه علت هایی رخ می دهد؟ راه های درمان آن
