بیماری لثه، راه های تشخیص، درمان و پیشگیری

آیا تا به حال به اهمیت سلامت لثه‌ ها فکر کرده اید؟ لثه‌ها، پشتوانه‌ای برای دندان‌ها و سازندگان اصلی لبخند‌های خوب و روشن هستند. به همین دلیل، مراقبت از سلامت لثه‌ها به عنوان یکی از اولین قدم‌ها در جهت حفظ سلامت دهان و دندان بسیار حائز اهمیت است.

در این مقاله ما به دنبال کشف علل، علائم و راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری لثه هستیم. بنابراین با ما همراه باشید تا با ابعاد مختلف بیماری لثه آشنا شده و به یادگیری راه‌هایی بپردازیم که می‌توانند به ما در حفظ سلامتی دهان و لبخندی چشم‌نواز کمک کنند.

بیماری لثه چیست؟

بیماری لثه، اصطلاحی نیست که به یک بیماری خاص اشاره داشته باشد. بلکه یک طیف از مشکلات پیچیده با علائم مشابه را شامل می‌شود. این مشکلات، که به نام “بیماری‌های لثه” هم شناخته می‌شوند، در سرتاسر جهان وجود دارد و افراد مختلف با ورم، زخم‌ها یا حتی عفونت‌های بافت لثه روبه‌رو می‌شوند.

بیماری لثه در بزرگسالان بسیار رایج‌تر است، و در افرادی که به طور منظم به دندانپزشکی برای چکاپ‌های معمول مراجعه نمی‌کنند بیشتر دیده می‌شود.

علائم بیماری لثه

در صورتی که در مراحل ابتدایی بیماری لثه تشخیص داده شود، امکان درمان بیماری‌های لثه با مراجعه به دندانپزشک وجود دارد. ممکن است این سوال برای شما مطرح شود که از کجا بفهمیم بیماری لثه داریم؟ در پاسخ باید بگوییم اگر با نشانه های خطرناک بیماری لثه که در ادامه به آن اشاره می کنیم رو به رو شدید، ضروری است تا به منظور درمان بیماری لثه به دندانپزشک خود مراجعه نمایید.

بوی بد دهان

با وجود اینکه در برخی مواقع، دهان بوی نامطبوعی دارد، اما اگر بوی بد دهان دائمی باشد و بهبود نیابد، ممکن است نشانه‌ای از بیماری لثه باشد. وقتی باکتری‌ها به زیر بافت لثه نفوذ می‌کنند و در جایی که مسواک و نخ دندان نمی‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند، بوی نامطبوع دهان شکل می‌گیرد. بیماری لثه و بوی بد دهان بر روی یکدیگر تاثیر دارند.

تغییرات در ترتیب دندان‌ ها

گاهی اوقات، افراد به تغییراتی در ترتیب دندان‌ها خود پی می‌برند، مانند فاصله‌هایی که قبلا وجود نداشته‌اند یا دندان‌های جلویی که به جلو یا به عقب رفته‌اند. این تغییرات می‌توانند نشانه‌هایی از بیماری لثه باشند.

تشکیل جرم دندان

جرم دندان، یک لایه چسبنده است که روی دندان‌ها شکل می‌گیرد، ممکن است به شکل سفید یا زرد مشاهده شود. این جرم با مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان از بین نمی‌رود و نیاز به تمیزکاری تخصصی توسط دندانپزشک دارد.

لثه‌ های قرمز یا متورم

لثه‌های قرمزو پف کرده می‌توانند نشانه‌های ورم لثه باشند. این وضعیت نیاز به درمان دارد تا جلوی پیشرفت التهاب لثه گرفته شود. در حالت جدی‌تر، ممکن است عقب نشینی لثه اتفاق بیفتد و یک فضای آلوده‌شده ایجاد شود.

خونریزی لثه

اگر پس از مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان، خون در دهان مشاهده می‌کنید، این ممکن است نشانه‌ای از مشکلاتی در لثه باشد. خونریزی پس از تمیز کردن دهان، به ویژه پس از مسواک زدن یا خوردن غذا، نمایانگر ورم لثه می‌باشد. ورم لثه به عنوان یک شکل خفیف از بیماری لثه، باعث خونریزی لثه می‌شود.

حساسیت دندان‌ ها

حساسیت دندان‌ها نشانگر این موضوع است که فشار زیادی به دندان‌ها وارد شده یا بیماری لثه در حال پیشرفت است. در صورتی که با حساسیت دندان‌ها روبرو شدید، بهتر است با دندانپزشک خود مشورت کنید.

ساییدگی یا سایش دندان‌ها

اگر در طی خواب یا بیداری دندان‌هایتان را به یکدیگر فشار داده یا اصطلاحا دندان قروچه می‌کنید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به بیماری لثه قرار بگیرید. این عادت‌ها می‌توانند بافت‌های پشتیبان دهان را تحت فشار قرار داده و به نابودی آن‌ها منجر شوند.

تحلیل لثه

تحلیل لثه به وضعیتی اشاره دارد که در آن ضخامت بافت لثه کاهش یافته و خط لثه از موقعیت طبیعی‌اش به عقب کشیده می‌شود. این اتفاق باعث نمایان شدن ریشه‌های دندان‌ها می‌شود، که می‌تواند برای سلامت دهان و دندان‌ها بسیار خطرناک و آسیب‌زا باشد. این وضعیت، فضای موردنیاز برای فعالیت باکتری‌ها و ایجاد عفونت را ایجاد می‌کند. تحلیل لثه ممکن است منجر به از بین رفتن بافت لثه شده و حتی به افتادن دندان منجر شود.

دندان لق

برای بزرگسالان، داشتن دندان‌های لق مسئله‌ عجیبی است. اگر احساس می‌کنید دندان‌هایتان زمانی که با زبان به آن‌ها می‌زنید یا با انگشت‌ها لمس می‌کنید، تکان می‌خورند، این ممکن است نشانه‌ای از شدت بیشتر بیماری التهاب لثه باشد.

علت بیماری لثه چیست؟

اکنون که به طور کامل با بیماری لثه و نشانه‌های آن آشنا شده‌اید، ممکن است بپرسید که چرا این بیماری ایجاد می‌شود؟ برای پاسخ به این سؤال، باید بگوییم که دلایل گوناگونی وجود دارد که به وجود انواع بیماری‌ لثه منجر می‌شود. در اینجا، تعدادی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین علل ایجاد بیماری لثه را برشمرده‌ایم:

وجود جرم و باکتری در دهان و لثه

 یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد بیماری لثه، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. این امر منجر به تشکیل جرم و باکتری در دهان و دندان می‌شود. به‌طور کلی، بیشترین عامل بروز پوسیدگی و التهاب لثه در اکثر افراد جرم‌ها و باکتری‌هایی است که باعث آسیب به دندان می‌شوند. در شرایطی که بهداشت دهانی و دندانی رعایت نشود، پلاک باکتریایی تشکیل شده و روی دندان‌ها و لثه‌ها جمع می‌شود.

استعمال سیگار

 عامل دومی که به وجود انواع بیماری لثه می‌انجامد، استعمال دخانیات است. این امر منجر به بروز پوسیدگی دندان و ایجاد انواع بیماری‌های لثه، زردی دندان‌ها، سرطان دهان و … می‌شود. همانطور که می‌دانیم، کشیدن سیگار علاوه بر ایجاد مشکلات دهان و دندان، منجر به بروز بیماری‌های مختلفی می‌شود از جمله بیماری‌های قلبی، ریوی و مری.

عوامل ژنتیکی و تغییرات هورمونی

 عامل دیگری که به ایجاد بیماری لثه می‌انجامد، عوامل ژنتیکی و تغییرات هورمونی در زنان هستند. طبق مطالعات بالینی، ژنتیک تا حدودی در تشکیل بیماری های لثه در زنان نقش دارد. علاوه بر این، تغییرات در سطوح هورمونی نیز ممکن است باعث ایجاد این بیماری شوند. به عنوان مثال، در دوران بارداری به دلیل افزایش هورمون‌هایی نظیر استروژن و پروژسترون، تورم و قرمزی لثه‌ها دیده می‌شود. لذا در این موارد، به بهداشت دهان و دندان‌ها خود بیشتر توجه کنید.

دیابت

دیابت یکی از بیماری‌هایی است که تاثیرات منفی خود را به تدریج بر تمامی اجزای بدن اعم از دندان‌ها و لثه‌ها نشان می‌دهد. این بیماری می‌تواند علاوه بر اثرات شناخته ‌شده، به تنهایی منجر به ایجاد بیماری‌های لثه و حتی ریزش دندان‌ها شود. اگر دچار دیابت هستید، به بهداشت دهان و دندان‌های خود به طور دقیق‌تر توجه کنید.

جرم فوق لثه‌ای و جرم زیر لثه‌ای

جرم فوق لثه‌ای: این جرم روی تاج بالینی دندان تشکیل می‌شود و با چشم قابل مشاهده است. معمولاً در پشت دندان‌های قدامی فک پایین و سطح بیرونی دندان‌های کرسی فک بالا شیوع دارد.

جرم زیر لثه‌ای: این جرم می‌تواند به زیر لبه آزاد لثه نیز برسد و ممکن است یک یا چند دندان را دربرگیرد. جرم زیر لثه‌ای تنها با دستگاه های دندانپزشکی تشخیص داده می‌شود.

جرم ترکیبی

 جرم ترکیبی از مواد آلی، مواد معدنی و آب تشکیل شده است. زمان تشکیل جرم به عوامل موضعی و عوامل رفتاری بیمار بستگی دارد، مانند مصرف سیگار و بهداشت دهانی نامناسب. عواملی که خطر ابتلا به بیماری لثه را تشدید می‌کند، شامل مشکلات آناتومیک دندان‌ها، کیفیت ترمیم‌ها و روکش‌های دندانی و پروتزهای پارسیل متحرک می‌شوند.

پروتزهای پارسیل متحرک

مطالعات نشان داده‌اند که با قرار دادن پروتز پارسیل متحرک در دهان، لق شدگی دندان‌های پایه، التهاب لثه و بیماری لثه افزایش می‌یابد. پروتز متحرک باعث افزایش تجمع پلاک می‌شود و در بیمارانی که شبانه ‌روز از این پروتزها استفاده می‌کنند، تجمع پلاک بیشتری رخ می‌دهد نسبت به افرادی که به صورت نیمه ‌وقت از آن استفاده می‌کنند.

درمان ریشه

درمان ریشه ممکن است با بعضی مشکلات مثل سوراخ شدن دندان‌ها یا شکست درمان ریشه همراه باشد که می‌تواند منجر به تخریب بافت‌های لثه شود.

درمان‌های ترمیمی

حین انجام کارهای ترمیمی ممکن است آسیب‌هایی به بافت لثه وارد شود. بستن گیره بر روی دندان‌ها و قرار دادن وج یا برخورد فرز توربین موقع تراش دندان‌ها باعث آسیب به بافت لثه می‌شود.

درمان‌های ارتودنسی

درمان‌های ارتودنسی ممکن است باعث مشکلات لثه‌ای شوند بنابراین بهتر است به درمان بیماری لثه قبل از ارتودنسی بپردازید. ارتودنسی باعث مرتب ‌شدن دندان‌ها می‌شود و مشکلات لثه‌ای را کاهش می‌دهد، اما دستگاه‌های ارتودنسی باعث تجمع پلاک و بیماری لثه می‌شوند.

کشیدن دندان عقل

در بیماری لثه کشیدن دندان عقل در بیشتر اوقات باعث ایجاد یک ضایعه در پشت دندان مولر دوم می‌شود. از طرف دیگر، عدم کشیدن دندان‌هایی که به طور ناقص رویش یافته‌اند نیز باعث تجمع پلاک دندانی در پشت دندان مولر دوم می‌شود.

اکلوژن غیر طبیعی

قرارگیری نامنظم دندان‌ها باعث تجمع مواد غذایی و عدم رعایت بهداشت صحیح توسط بیمار می‌شود. ریشه دندان‌هایی که خارج از قوس دندانی هستند، به مرور دچار تحلیل لثه می‌شوند و مشکلات لثه‌ای را در بیماران افزایش می‌دهند. در بیماران مبتلا به تنفس دهانی و باز بودن دندان‌ها از هم (اپن بایت) نیز مستعد بیماری لثه می‌باشند. عدم جایگزینی دندان‌های از دست رفته باعث چرخش یا حرکت دندان‌های مجاور شده و مشکلات لثه‌ای را افزایش می‌دهد.

استرس و اضطراب

 استرس نه تنها به روان‌ انسان آسیب می‌زند بلکه ممکن است منجر به بروز بیماری‌های جسمی نیز شود. به همین دلیل می‌توانیم بگوییم که استرس و اضطراب یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در ایجاد بیماری لثه است که تعادل طبیعی را به خطر می‌اندازد. علاوه بر این، استرس می‌تواند فرآیند مبارزه با عفونت‌های مرتبط با ورم لثه را دشوارتر کند.

مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی

علاوه بر تمامی دلایل بیان شده، علت دیگری نیز وجود دارد که مسبب ایجاد انواع بیماری لثه می‌شود، و آن مصرف بیش از حد غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی است. مصرف این مواد غذایی و نوشیدنی‌ها، به مینای دندان آسیب زده و موجب حساسیت و یا پوسیده شدن دندان‌ها می‌شود.

انواع بیماری لثه

به طور کلی، بیماری لثه را به دو دسته تقسیم می‌کنند:

• بیماری لثه ناشی از پلاک و باکتری: تأثیر پلاک بر لثه می‌تواند به دلیل ضعف بهداشت دهان، تأثیر برخی داروها یا بیماری‌ها، و یا تغذیه ناصحیح باشد
• بیماری لثه غیر پلاکی: برخی باکتری‌ها، قارچ‌ها یا ویروس‌ها می‌توانند باعث بیماری لثه شوند. برخی از این وضعیت‌ها تحت تأثیر عوامل ژنتیکی یا مشکلات پزشکی سیستمی (مانند آلرژی و برخی بیماری‌ها)، زخم یا واکنش بدن به مواد خارجی (مانند دندان مصنوعی) می‌باشد. گاهی نیز علت مشخصی برای آن یافت نمی‌شود.
• سیاه شدن لثه: تغییراتی که بر روی رنگ لثه به وجود می‌آید می‌تواند به دلیل سیگار کشیدن، عوارض برخی از داروها و یا بهداشت نامناسب دهان و دندان باشد. اما دلیل اصلی سیاه شدن لثه انباشته شدن ملانین در لثه است که باید هر چه سریع‌تر درمان شود.
• بیماری لوکوپلاکیا: این نوع بیماری باعث سفید شدن لثه و یا لکه‌های سفید بر روی لثه می‌شود. معمولا بی‌ضرر هستند و خود به خود رفع می‌شوند، اما اگر این لکه‌ها بیشتر شوند و بعد از مدتی برطرف نشوند، حتما باید به دندانپزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است به سرطان دهانی منجر شود.

در دسته‌بندی دیگر، انواع بیماری لثه از نظر شدت به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

ژنژیویت (نوع خفیف با آسیب‌های قابل برگشت) پریودنتیت (نوع پیشرفته با آسیب‌های غیر قابل برگشت)

• ژینجیویت: ژینجیویت به معنای التهاب لثه است و در واقع مرحله آغازین بیماری لثه می‌باشد. در این مرحله، بافت اطراف دندان و لثه به علت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، ملتهب می‌شود. این وضعیت معمولا با لثه‌های قرمز و متورم همراه است که در زمان مسواک زدن به راحتی خونریزی می‌کنند.
• پریودنتیت یا پیوره:  پیوره یا پریودنتیت، آخرین و خطرناک‌ترین مرحله بیماری لثه است. در این مرحله، عفونت یا بیماری گسترش می‌یابد و همچنین به استخوان زیر لثه و دندان‌های اطراف آسیب می‌رساند. اگر این وضعیت تداوم داشته باشد، پریودنتیت می‌تواند منجر به سستی جدی استخوان شود که این باعث از دست دادن دندان‌ها یا حتی مرگ دندان‌ها می‌شود.

درمان بیماری لثه

اگر بیماری لثه به سرعت تشخیص داده شود، درمان آن به راحتی امکان‌پذیر است. اغلب با رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان، استفاده از دهانشویه و جرمگیری دندان‌ها، التهاب لثه بهبود می‌یابد. در مواردی که به موقع به پزشک مراجعه نشود و بیماری لثه پیشرفت کند، ممکن است نیاز به درمان با آنتی ‌بیوتیک، جراحی لثه و در برخی مواقع حتی پیوند لثه و خارج کردن دندان وجود داشته باشد.

اگر بیماری لثه را به موقع درمان نکنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟ درمان به موقع موجب پیشگیری از عوارض جانبی دیگر می‌شود. اگر بیماری لثه درمان نشود، گسترش آن ادامه می‌یابد و تأثیراتش را بر روی دندان‌ها، استخوان فک و بافت‌های اطراف نشان می‌دهد. عوارض عدم درمان به موقع بیماری لثه شامل:

• آبسه یا عفونت لثه
• پریودنتیت (نوع پیشرفته‌تر بیماری لثه و تخریب استخوان فک)
• دهان خندقی (شرایطی که در آن عفونت باکتریایی سبب تشکیل زخم در لثه می‌شود)

علاوه بر اینکه این عوارض در داخل دهان ایجاد می‌شوند، تحقیقات نشان داده‌اند که انواع بیماری لثه با بیماری‌های دیگر در بدن ارتباط دارند. این بیماری‌ها شامل بیماری‌های قلبی-‌عروقی مانند سکته قلبی و سکته مغزی هستند. همچنین، گزارش‌ها نشان داده‌اند که بیماری لثه ممکن است تاثیرات جدی بر روی سلامت ریه داشته باشد. از این رو، این بیماری خطرات جدی را برای بارداری نیز ایجاد می‌کند.

راه های پیشگیری از بیماری لثه

بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به این مشکل، اقدامات پیشگیرانه است. باید به بهداشت دهان و دندان‌های خود به دقت توجه کنید. یعنی دو بار در روز مسواک بزنید، از نخ دندان استفاده کنید و به طور دوره‌ای به دندانپزشک جهت معاینه مراجعه کنید. همچنین، عواملی که باعث به وجود آمدن التهاب می‌شوند، را کنترل نمایید:

• به استراحت کافی بپردازید و از تنش‌ها پرهیز کنید، زیرا تنش می‌تواند سیستم ایمنی را نسبت به بیماری‌ها ضعیف کند.
• از استعمال سیگار و مصرف الکل خودداری کنید.
• مصرف قندها و کربوهیدرات‌ها را محدود کنید.
• در دوره‌های ارتودنسی و درمان‌های مشابه، به بهداشت دهان و دندان خود بیشتر از پیش توجه کنید، زیرا تجمع پلاک در این زمان به میزان بیشتری رخ می‌دهد.

درمان عفونت لثه در خانه

برای درمان خانگی التهاب لثه می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

1. استفاده از آب نمک: غرغره با آب نمک می‌تواند در بهبود لثه‌های ملتهب مفید باشد. آب نمک دارای خواص ضدعفونی‌کننده طبیعی است که به بدن کمک می‌کند تا خودش را بهبود بخشد. این روش می‌تواند التهاب را تسکین دهد، به کاهش درد کمک کند، باکتری‌ها را نابود کند، ذرات غذایی را حذف کند و بوی بد دهان را از بین ببرد.
2. استفاده از روغن لیموترش: استفاده از روغن لیموترش به عنوان دهانشویه می‌تواند در کاهش پلاک دندان موثرتر از دهانشویه‌های دیگر باشد.
3. دهانشویه آلوئه‌ورا: آلوئه‌ورا به میزان کلرهگزیدین در کاهش پلاک و التهاب لثه موثر است. در مقایسه با سایر گزینه‌های دهانشویه، آب آلوئه‌ورا نیاز به رقیق‌سازی ندارد. قبل از استفاده، اطمینان حاصل کنید که آب آلوئه‌ورا تمیز و خالص است.
4. دهانشویه روغن درخت چای: دهانشویه با روغن درخت چای برای کاهش ورم لثه نتایج مثبتی دارد.

سوالات پر تکرار در زمینه بیماری لثه

کدام متخصص دندانپزشکی بیماری لثه را درمان می کند؟

پریودنتیست‌ها پزشکان دندانپزشکی هستند که در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های پریودنتال (بیماری‌ها و التهابات لثه) فعالیت می‌کنند و همچنین تخصص در قرار دادن کاشت دندان دارند.

این پزشکان در زمینه جراحی و پیوند لثه و استخوان، یا به اصطلاح ژنژیوکتومی (gingivectomy)، و همچنین جراحی پلاستیک لثه، یا به اصطلاح ژنژیوپلاستی (gingivoplasty) نیز تجربه و مهارت دارند.

وقتی با التهاب لثه مواجه می‌شوید، دندانپزشک عمومی معمولاً پلاک روی سطح دندان‌هایتان را تمیز می‌کند. اگر مشکل شما جدی و حاد باشد، او ممکن است شما را به متخصص پریودنتیست ارجاع دهد تا درمان تخصصی برای شما انجام شود.

بهترین دهانشویه برای بیماری لثه کدام است؟

اگر نگران رفع سفیدی، بهبود بوی دهان و کاهش میکروب‌هایی که باعث التهاب لثه و دندان می‌شوند هستید، دهانشویه‌های مراقبت کامل بهترین انتخاب برای شما هستند. این دهانشویه‌ها علاوه بر فلوراید حاوی ترکیبات دیگری مانند دی‌ اکسید کلر و کلرید ستیل ‌پیریدینیوم را نیز هستند.

علت التهاب لثه پس از شیمی درمانی چیست؟

شیمی درمانی می‌تواند به شکل قرص یا تزریق وریدی برای مهار رشد سلول‌های سرطانی با سرعت بالا تجویز گردد. متأسفانه، چندین عارضه جانبی با انجام درمان سرطان به وقوع می‌پیوندد، از جمله اثرات غیرمطلوب خوراکی. با توجه به تکثیر سریع سلول‌های پوشاننده در دهان و گلو، شیمی درمانی می‌تواند با تأثیر منفی بر این سلول‌ها، آن‌ها را مسدود کند. به همین دلیل، انکولوژیست دندان معمولا به عنوان بخشی از تیم پزشکی مشغول به کمک به افراد تحت درمان سرطان است.

برای درمان ورم لثه پس از کشیدن دندان چه کنیم؟

درمان ورم لثه بعد از کشیدن دندان می‌تواند با کمک یک یا ترکیبی از روش‌های زیر صورت بگیرد: استفاده از داروی ضد التهابی، قرار دادن کمپرس سرد و آب نمک.

آیا ایمپلنت موجب التهاب و ورم لثه می شود؟

یکی از اثرات شایع پس از کاشت ایمپلنت دندان، تورم است. در طی جراحی کاشت ایمپلنت، ناحیه لثه و فک دچار آسیب می‌شود. این مسئله منجر به انباشت مایع لنفا در بافت لثه می‌شود و در نتیجه باعث تورم آن می‌گردد.