کیست دندان چیست؟ (علل + روش های درمان آن)

وقتی از مسائل دهان و دندان یاد می‌ شود، اکثرا اولین تصویرها که در ذهن شکل می‌ گیرد، مربوط به پوسیدگی دندان، حساسیت دندان و کشیدن دندان عقل است. با این حال، علاوه بر این مسائل، بسیاری از بیماری‌ ها و مشکلات دیگر مانند کیست دندان وجود دارد که داشتن اطلاعات کافی درباره آنها کمک می کند تا از ابتلا به این مشکلات جلوگیری شود.

در پاسخ به این سوال که کیست دندان چه شکلی است باید گفت که کیست دندان کیسه ‌ای است که با مایع یا مواد نیمه جامد پر شده است. این کیست ها عمدتا در بافت ‌های نرم دهان و صورت، از جمله لثه و اطراف دندان‌ هایی که هنوز کامل از فک بیرون نیامده ‌اند، شکل می‌ گیرند. این کیست ها معمولا غیرسرطانی است، اما ممکن است تهاجمی شده و به بافت ها و استخوان ‌های اطراف آسیب برساند.

علت به وجود آمدن کیست دندان چیست؟

در اکثر موارد، کیست ‌های دندانی در اطراف ریشه دندان ‌های پوسیده یا در حال مرگ شکل می ‌گیرند. ایجاد این عارضه به عوامل گوناگونی باز می ‌گردد که شامل موارد زیر می ‌شود:

1. رشد نامناسب دندان یا قرارگیری نادرست آن در دهان.
2. انسداد یا تخریب کانال ریشه به علت یک عامل خارجی یا به صورت طبیعی.
3. ابتلا به سندرم ژنتیکی به نام سندرم گورلین.
4. وجود دندان‌ مرده یا پوسیده که محیط مناسبی را برای شکل‌ گیری کیست ایجاد می ‌کنند.

بیشتر کیست‌ های دندانی ناشی از مشکلات یا عفونت‌ دندان هستند، اما در برخی موارد ممکن است نشانگر یک بیماری نیز باشند.

علائم کیست دندان

علائمی که باید به آنها توجه داشته باشید عبارتند از:

• درد و حساسیت دندانی
• فاصله بین دندان‌ ها یا جابجایی آنها
• لق شدن دندان ‌ها
• درد در هنگام فشار دادن یک ناحیه از لثه
• التهاب و تورم لثه
• بوی بد دهان
• بی حسی در بخشی از صورت به علت فشار کیست بر روی عصب

اگر هر یک از علائم فوق را تجربه می ‌کنید، بهتر است به سرعت با دندانپزشک خود مشورت کنید تا از پیشروی کیست و ابتلا به عوارض بعدی جلوگیری کنید.

انواع کیست دهان و دندان

زمانی که در مورد انواع کیست دهان صحبت می ‌شود، دسته ‌بندی کلی بر اساس منشا این ضایعات انجام می ‌شود. بر این اساس، دو دسته عمده برای کیست‌ های دهانی تعریف می‌ گردد که به شرح زیر می ‌باشند:

1. کیست با منشا دندانی (ادنتوژنیک)
2. کیست با منشا غیر دندانی (غیر ادنتوژنیک)

در این مطلب موضوع صحبت ما کیست ‌های با منشا دندانی هستند که در ادامه آنها را معرفی خواهیم کرد:

کیست پری اپیکال

این نوع کیست که به نام های رادیکولار، پریودنتال آپیکال و کیست انتهای ریشه نیز شناخته می شود، از شایع ترین انواع کیست دندان است. تخریب یا نکروز شدن بافت پالپ موجب ایجاد این کیست می شود. رمانی که پالپ دندان بر اثر پوسیدگی یا ضربه آسیب ببیند، التهاب رخ می دهد. در این شرایط در انتهای ریشه کیست هایی ایجاد می شود که به پری ابیکال یا کیست انتهای ریشه معروف است.

عموما درمان کیست پری ‌اپیکال زیاد پیچیده نیست. در روش درمانی، دندانپزشک به اصلاح ریشه می‌ پردازد و در صورت عدم موفقیت، ممکن است لازم باشد دندان کشیده شود. برای اطمینان از عدم بازگشت التهاب یا عفونت دندان، بهترین راه استفاده از پر کردن ناحیه است. به منظور جلوگیری از بازگشت کیست، دندانپزشکان معمولا از روش رتروگراد کانال ریشه برای پر کردن دندان استفاده می ‌کنند.

کیست فولیکولار

عمدتا کیست فولیکولار در اطراف دندان عقل پایین یا نیش بالایی ظاهر می‌ شود. در بیشتر موارد، ایجاد این کیست به دلیل فشاری است که دندان در حال رشد به لثه تحمیل می ‌کند. این فشار جلوگیری از جریان طبیعی خون را ایجاد می‌ کند، که منجر به انباشت مایع بین بافت غشای مینا و قسمت تاجی دندان می ‌شود. این مایع باعث القا التهاب و عفونت می ‌شود که نتیجه آن معمولا بروز یک کیست دنتیژروس یا فولیکولار است. تنها راه درمان این این مشکل، خارج کردن و جراحی کیست دندان است.

کیست ادنتوژنیک کراتوسیست

این نوع اغلب در ناحیه خلفی فک پایین ظاهر می ‌شود، اگرچه با وجود نام ترسناکی که دارد، از نظر اندازه تقریبا شبیه به سایر کیست ‌های دندانی است. دندانپزشکان معمولا برای تشخیص دقیق این کیست از روش ‌های بیوپسی، آنالیز میکروسکوپی و رادیوگرافی استفاده می ‌کنند. علت دقیق بروز ادنتوژنیک کراتوسیست مشخص نیست، اما بعضی دندانپزشکان معتقدند که این نوع در محلی ظاهر می ‌شود که دندان باید قرار می‌ گرفته و در واقع یک مکانیسم طبیعی برای پر کردن جای دندان از دست رفته است. اما دیدگاه‌ های دیگری نیز وجود دارد و بر این باورند که این کیست یک تومور خوش‌ خیم است که از بافت یک دندان آسیب ‌دیده یا مرده ایجاد می‌ شود. تنها راه درمان این کیست برداشتن آن با جراحی است. کیست ادنتوژنیک کراتوسیست خاصیت عود کنندگی دارد، بنابراین دندانپزشکان معمولا پس از جراحی داروهای لازم را نیز تجویز می ‌کنند.

کیست دندان عقل چیست؟

افراد در سنین 10 تا 30 سالگی با رویش دندان عقل مواجه می شوند. در اغلب مواقه دندان عقل برای رشد جای کافی ندارند و به طور ناقص رشد می کنند. زائده ای که به عنوان کیست دندان عقل شناخته می شود در واقع چیز متفاوتی نیست و تنها به عنوان فولیکولی که بر روی تاج دندان عقل شکل می‌ گیرد، به دلیل اندازه بزرگتر دندان عقل نسبت به سایر دندان ‌ها، طبیعتا ابعاد بیشتری دارد. آسیب ‌های ناشی از این کیست می ‌توانند شامل درد، التهاب، تورم، عفونت و حتی شکستگی در فک باشند. بنابراین، در صورت تشخیص مشکل در دندان عقل، بهتر است به سرعت به دندانپزشک متخصص مراجعه کنید. در ادامه عکس کیست دندان عقل را مشاهده خواهید کرد.

آیا کیست دندان باعث سرطان می شود؟

ممکن است برای شما این نگرانی وجود داشته باشد که آیا کیست دندان خطرناک است؟ در صورتی که درمان های لازم انجام نشود ممکن است عفونت شدیدتر شده و با آسیب رساندن و ضعیف کردن استخوان فک منجر به پوسیدگی دندان های مجاور شود. بنابراین این مشکل نیاز به درمان فوری دارد وگرنه احتمال دارد که عفونت به سایر نواحی بدن نیز سرایت کند. اما باید گفت که درصد کمی از این کیست ها منجر به سرطان می شوند.

در حقیقت عوارض کیست دندان شامل موارد زیر می شود:

• از دست دادن دندان ها
• شکستگی فک
• عفونت دندان
• تومورهای خوش خیم در فک

درمان فوری کیست دندان

بیماران مبتلا به این عارضه ممکن است علاقه داشته باشند راه ‌های درمان خانگی کیست دندان را بدانند. در این زمینه، چندین روش وجود دارد اما بهترین راه‌ ها شامل درمان با قرص چرک خشک کن قوی یا آنتی بیوتیک برای کیست دندان است. قرقره آب نمک نیز در مواردی که مشکل خفیف باشد کارساز است. اما در صورت بزرگ بودن یا عفونی بودن کیست، جراحی برداشت کیست ضروری است.

با این حال، نوع درمان انتخابی اهمیت دارد و بیماران با هر نوع مشکل، از جمله پری‌ اپیکال، دنتیژروس و ادنتوژنیک کراتوسیست، بهتر است به دندانپزشک معتبر مراجعه کنند و از درمان کیست دندان در خانه و درمان خودسرانه تا حد ممکن اجتناب کنند. همچنین اگر کیست دندان در کودکان بیشتر از چند هفته به طول انجامید یا متوجه علائم غیر عادی در لثه کودک خود شدید به دندانپزشک کودکان مراجعه نمایید.

بهترین دارو برای کیست دندان چیست؟

درمان با استفاده از آنتی‌ بیوتیک ‌ها اصولا به منظور کاهش عفونت و التهاب انجام می‌ شود. انتخاب آنتی ‌بیوتیک مناسب برای درمان این بیماری نیازمند تشخیص دقیق از سوی دندانپزشک است، زیرا نوع و شدت عفونت و نیاز به داروها بستگی به وضعیت فرد دارد. همچنین، باید توجه داشت که درمان این عارضه اغلب با جراحی ترکیب می ‌شود. در نتیجه آنتی ‌بیوتیک به تنهایی به عنوان درمان اصلی معمولا کافی نیست.

آنتی ‌بیوتیک ‌هایی که ممکن است برای درمان تجویز شوند عبارتند از:

• آموکسیسیلین (Amoxicillin): این قرص عموما برای درمان کیست‌ های دندانی و لثه ‌ای تجویز می‌ شود. روش و دوز مصرفی دارو لازم است که توسط پزشک تعیین شود.
• مترونیدازول (Metronidazole): این آنتی ‌بیوتیک اختصاصا برای کنترل عفونت ‌های دندانی که با باکتری ‌های آنائروب (Anaerobes) مرتبط است، تجویز می ‌شود.
• پنی‌سیلین (Penicillin): پنی ‌سیلین ‌ها نیز معمولا برای درمان کیست و عفونت دندان مورد استفاده قرار می ‌گیرند.
• کلیندامایسین (Clindamycin): در مواردی که چرک خشک کن های دیگر موثر نباشند، این قرص تجویز می ‌شود.

باز هم توصیه می کنیم که هیچگاه آنتی ‌بیوتیک ‌ها را بدون تجویز دندانپزشک مصرف نکنید. همچنین، اگر دندانپزشک به شما آنتی ‌بیوتیک تجویز کرده، دقیقا به دستورات او پایبند باشید و تمام داروها را در مدت زمان مشخص شده توسط دندانپزشک مصرف کنید. چنانچه علائم بهبود پیدا نکرد یا افزایش یافت، باید حتما به دندانپزشک خود اطلاع دهید تا تصمیمات دیگری بگیرد.

سوالات متداول در زمینه کیست دندان