پوسیدگی دندان ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد. پوسیدگی به معنای خراب شدن ساختار دندان است. پوسیدگی می تواند بر لایه بیرونی و درونی دندان تاثیر بگذارد و یکی از اصلی ترین دلایل لقی دندان کودکان است. در صورتی که بهداشت دهان و دندان رعایت شود و از رژیم غذایی مناسب پیروی کنید احتمال خرابی دندان ها تقریبا صفر است. در این مقاله به طور کامل با تعریف پوسیدگی دندان، علل و علائم و شیوه درمان و پیشگیری از این عارضه آشنا خواهید شد.

پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی دندان به سست شدن و تحلیل رفتن مینای دندان ها گفته میشود که میتواند باعث درد و سایر علائم دیگری در ما شود. از مهمترین و شایعترین علل مراجعه به کلینیک های دندانپزشکی وجود پوسیدگی در بافت دندان است. در ادامه می توانید چندین عکس پوسیدگی دندان را ببینید.

علت پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیده شدن دندان در اثر وجود پلاک های دندانی و تولید اسید توسط باکتری ها ایجاد میشود. این مشکل ابتدا مینای دندان را درگیر میکند و کم کم به بخش های داخلی تر مثل دنتین و در نهایت پالپ دندان گسترش یافته و درد بسیار زیادی را به شخص تحمیل میکند. پوسیدگی به دندان شما آسیب می رساند و ممکن است منجر به ایجاد حفره و یا حتی مرگ دندان شما شود. در ادامه توضیح خواهیم داد دقیقا مینای دندان، دنتین، پالپ دندان و پلاک دندان چیست.

مینای دندان: مینای دندان پوشش محافظ، سفید رنگ و بیرونی دندان است. مینا سخت ترین قسمت بدن است. این بخش از دندان عصب یا رگ خونی ندارد و به درد حساس نیست.

دنتین: دنتین نوعی بافت است که در زیر مینای دندان قرار دارد و بیشتر دندان را تشکیل می دهد و می تواند در برابر درد بسیار حساس باشد.

پالپ دندان: پالپ همان بخش زنده و نرم دندان است که حاوی عروق عصبی و رگ های خونرسان دندان است. دندان با وجود این بافت ها است که زنده محسوب میشود. پالپ آخرین جایی است که پوسیدگی به آن حمله میکند.

پلاک دندان: پلاک در واقع یک لایه نازک از باکتری ها، مواد معدنی و ذرات ریز مواد غذایی است که به سطح دندانی شما متصل میشود.

پوسیدگی هنگامی اتفاق می افتد که قندهای موجود در مواد غذایی و نوشیدنی ها با باکتری های موجود در پلاک روی دندان ها واکنش نشان می دهند و اسید تولید میکنند. هر بار که هر چیزی حاوی قند می خورید یا می نوشید، این اسیدها تولیدشان بیشتر شده و به دندان حمله می کنند. درنتیجه مینای دندان کم کم توسط این اسید نرم شده و تحلیل میرود.

این اتفاقات حدودا از یک ساعت بعد از زمانی که غذا میخورید شروع میشود و همچنان به مینا آسیب میزنند. برای همین توصیه میشود که دست کم تا یک ساعت بعد از خوردن غذا دندان های خود را مسواک زده یا تمیز کنید.

مسئول تولید اسید و نابود سازی مینا تنها قندها و مواد غذایی شیرین و گازدار نیستند. تخمیر کربوهیدارت ها در داخل دهان نیز میتواند چنین نتیجه ای در پی داشته باشد.

علائم پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی دندان در مراحل اولیه معمولا علائم آنچنان قابل توجهی ندارد و معمولا به صورت اتفاقی دندانپزشک پوسیدگی دندان در عکس رادیولوژی مشاهده می کند و یا در معاینه فیزیکی وجود پوسیدگی و حتی حفره داخل دندان تشخیص داده شود. به همین دلیل است که شما باید به طور منظم به مطب دندانپزشک خود مراجعه کنید. زیرا در همان  ابتدای پوسیدگی مانع از گسترش آن شده و اقدام به  درمان میکنند.

با این حال موارد زیر تعدادی از علائم پوسیدگی دندان هستند:

• دندان درد
• حفره دندان
• بوی بد دهان
• خوردگی دندان
• تغییر رنگ و یا مشاهده لکه روی دندان ها

اگر حفره دندان داشته باشم چه اتفاقی خواهد افتاد؟

معمولا کسانی که روی دندان هایشان سوراخ  کوچک و  یا اصطلاحا حفره دندان دارند، دندان های حساسی دارند. مثلا زمانی که غذاهای شیرین یا نوشیدنی های گاز دار و اسیدی میخورند دندانشان درد میگیرد.

زمانی که پوسیدگی گسترش میابد و به داخل پالپ دندان (بخش زنده دندان که حاوی و عروق خونی است) میرسد، درد دندان شروع شده و اتفاقا درد بسیار وحشتناکی است. هرچه پوسیدگی و حفره به داخل پالپ گسترش میابد طول درد هم بیشتر میشود و برای مثال ممکن است تا چند ساعت و یا چند روز ادامه داشته باشد. این درد با مسکن هایی مثل پاراستامول و ایبوپروفن تسکین میابد. اما تسکین درد موقتی است و برای درمان و رسیدگی باید به یک کلینیک دندانپزشکی خوب مراجعه کنید.

اگر اقدام به درمان پوسیدگی دندان نکنم چه اتفاقی می افتد؟

به طور کلی درد دندان خبر از یک اتفاق ناخوشایند در دهان شما میدهد. به محض اینکه دندانتان درد گرفت بهترین گزینه مراجعه به دندانپزشک است. اگر هرچه زودتر به درمان پوسیدگی دندان اقدام نشود، احتمالا گسترش آسیب و حتی مرگ دندان وجود دارد که خود نیازمند درمان ریشه و عصبی کشی دندان است.

کدام بخش از دندان ها بیشترپوسیده می شوند؟

سطوح بالایی که بیشتر با مواد غذایی در تماس است و برای جویدن غذا مورد استفاده قرار میگیرند به همراه لابلای دندان ها بیشترین احتمال پوسیده شدن را دارند. زیرا غذا و پلاک دندان معمولا در این مناطق بیشتر حضور دارند. اما پوسیدگی دندان میتواند در هر  بخشی و برای هر دندانی ایجاد شود.

درمان پوسیدگی دندان چیست؟

اگر پوسیدگی خیلی جدی نباشد و به اصطلاح دچار پوسیدگی سطحی دندان شده باشید تیم دندانپزشکی تمام پوسیدگی ها را برداشته و دندان را با پر کردن ترمیم می کند. اما بعضی اوقات عصب وسط دندان آسیب می بیند. در این صورت، دندانپزشک باید عصب را بردارد و با کمک تاج دندان یا مواد پرکننده اقدام به ترمیم دندان کند. اینکار معمولا توسط دندانپزشک ترمیمی انجام داده میشود و مشهور به درمان ریشه یا روت کانال است. از طرفی اگر دندان آنقدر پوسیده شده باشد که قابل ترمیم نباشد، ممکن است دندانپزشک مجبور شود دندان را خارج کند و آن را بکشد.

پوسیدگی دندان عقل

اصولا دندانی های عقبی که دسترسی به آنها برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن سخت تر است خیلی سریع تر دچار پوسیدگی می شوند و پوسیدگی دندان عقل و آسیاب تقریبا یک اتفاق عادی در اکثر افراد است. علاوه بر دسترسی سخت به این دندان ها این نوع از دندان ها شیارها، شکاف ها و ریشه های زیادی دارند که منجر به تجمع ذرات غذا روی آن دندان ها یا در لابه لای آنها می شود.

پوسیدگی دندان جلو

با اینکه اکثر پوسیدگی ها در دندان های عقبی اتفاق می افتد اما امکان پوسیدگی دندان جلو هم وجود دارد. در صورتی که دندان های جلو خراب شوند نشان هایی مثل درد دندانی، حساسیت دندانی و ایجاد لکه روی دندان ها مشاهده می شود.

به دلیل اینکه دندان های جلویی تاثیر زیادی در زیبایی چهره و لبخند دارند در صورت خرابی آنها باید هر چه سریعتر نسبت به رفع آن اقدام کنید.

پوسیدگی دندان کودکان

دندان کودکان هم ممکن است پوسیده شوند به خصوص کودکانی که کمتر به بهداشت دهان و دندان خود اهمیت می دهند یا از شیرینی جات و تنقلات زیادی می خورند. پوسیدگی دندان کودکان به دلیل نرم تر و نازک تر بودن مینای دندان ها بسیار راحت تر و سریع تر اتفاق می افتد.

تغذیه کودکان قبل از خواب نیز می تواند در خرابی دندان آنها نقش داشته باشد. زمانی که به کودکان خود قبل از خواب شیر، شیر خشک، آبمیوه یا سایر مایعات قند دار می دهید، این نوشیدنی ها که حاوی قند هستند در ساعات خواب کودک روی دندان کودک باقی می ماند و باکتری ها عمل پوسیدگی را تغذیه می کنند. به این نوع پوسیدگی اغلب پوسیدگی دندان شیشه شیر گفته می شود.

آیا برای درمان پوسیدگی نیاز به  مواد پر کننده دندان داریم؟

خیر اگر میزان پوسیدگی کم باشد دندانپزشکان بدون مواد پر کننده و تنها با شستشوی منظم و ارائه توصیه های لازم به شما در درمان پوسیدگی و جلوگیری از رشدآن کمک میکنند.

روش توقف پوسیدگی دندان در خانه

• یک روش توقف پوسیدگی دندان در خانه، توجه به رژیم غذایی روزانه است. در صورتی که در مصرف قند و شیرینی جات دقت داشته باشید و اصول بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید می توانید از پوسیده شدن دندان هایتان جلوگیری کنید.
• از خمیردندان ها و دهان شویه های حاوی فلوراید در مواقعی که پوسیدگی سطحی دندان دارید می توانید استفاده کنید.
• مصرف کلسیم و ویتامین دی در افزایش استحکام دندان ها و کاهش پوسیدگی موثر است.
• از آدامس های بدون قند استفاده کنید.
• یکی دیگر از روش های خانگی رفع پوسیدگی دندان در خانه این است که روغن های گیاهی مثل روغن نارگیل، روغن کنجد و … را به مدت 20 دقیقه در دهان خود بچرخانید و سپس به بیرون تف کنید. این روش می تواند منجر به کاهش پلاک دندانی، التهاب لثه و کاهش تعداد باکتری های دهان شود.

برای جلوگیری از پوسیدگی چه کاری می توانم انجام دهم؟

بهترین روش برای توقف پوسیدگی دندان ها مسواک زدن است. شما باید دست کم روزی دو بار هم مسواک و هم نخ دندان استفاده کنید. حتی الامکان به جای خمیردندان های معمولی سعی کنید از خمیردندان های حاوی فلوراید استفاده کنید.

تمام سطوح دندان ها (جلو، سطوح طرفی، عقب، لبه ها ) و خلاصه تمام بخش های آن را با دقت مسواک بزنید و هیچ بخشی را از قلم نیاندازید. برس ها و مسواک های بین دندانی هم میتوانند در این کار به شما کمک کنند اما حتی برس یا مسواک بین دندانی هم نمیتواند در تمیز کردن از نخ دندان ها سبقت بگیرید. زیرا نخ دندان ها ذرات ریز بین دندان ها که عامل اصلی پوسیده شدن دندان ها هستند را از بین میبرد.

برای جلوگیری از پوسیدگی دندان چه بخوریم؟

مرتباً طبق توصیه ها به تیم دندانپزشکی خود مراجعه کنید. غذاهای قندی و اسیدی و نوشیدنی های گازدار کمتری بخورید. از خوردن میان وعده هایی مثل چیپس و یا تنقلات و حتی میوه های خشک چسپنده خودداری کنید. این ها بیشتر از هر ماده غذایی دیگری باعث اسیدی شدن دهان و پوسیدگی دندان ها میشوند.

به جای این موارد سعی کنید که آدامس بدون قند و شکر بجوید. بعد از خوردن غذا میتوانید به مدت 20 دقیقه آدامس بجوید که این کار نه تنها به گوارش شما کمک میکند بلکه به افزایش بزاق، کاهش محیط اسید و تمیز شدن دهان و دندان کمک میکند.

دندانپزشک و متخصصان دندانپزشکی چگونه در پیشگیری از پوسیدگی به شما کمک میکنند؟

تیم دندانپزشکی شما اولین کاری که میتواند در این خصوص برایتان انجام دهد این است که به شما نحوه صحیح مراقبت و نگهداری از دندان ها و روش های رعایت بهداشت دهان و دندان را آموزش دهد. برای مثال از آنجایی که نخ دندان کشیدن مهمترین روش توقف پوسیدگی دندان از پوسیدگی دندان است، شما باید حتما نحوه درست اینکار را از دندانپزشک خودتان یاد بگیرید و به طور منظم هم برای ارزیابی ها دقیق دندانپزشکی به مطبش مراجعه کنید.